ٿر جو اُڀرندڙ ڳائڪ عباس فقير

Profile of Singer Abbas Faqeer 

Akash Hameerani 

ٿر جو اُڀرندڙ ڳائڪ عباس فقير

آڪاش هميراڻي

انسان دنيا جي گولي تي رهندڙ واحد باشعور ۽ باعقل سڏرائيندڙهستي آهي، انسان جيڪو آدجگاد کان وٺي هيستائين جيڪو ڪُجهه ڪندو پيو اچي اهو پنهنجي اندر ۾ ستل شعور کي راحت بخشڻ لاءِ ڪيو آهي، پوءِ اُهو اظهار ناول، شاعري، مصوري، رقص ذريعي ڪري يا موسيقي وسيلي ڪري اهو ماڻهو تي منحصر آهي.

موسيقي ماڻهو جي روح جي غذا آهي، جنهن سان هو اندر ۾ موجود انساني ڳڻن کي وڌيڪ صحتمند بڻائيندي آهي ۽ لاشعوري جي بُک کي پري ڀڄائيندي آهي، موسيقي ڪائنات سان گفتگو ڪرڻ جو پُڻ ناٰءُ آهي. موسيقي ذريعي فطرت کي خوبصورت بڻائي سگهجي ٿو ۽ فطرت جي حسين رنگن کي پسي سگهجي ٿو. اِها موسيقي ئي هئي جنهن وسيلي ٻيجل جنگل ۾ منگل ڪندو هو ۽ سُرندي جي مڌر سُر ۽ ساز سان جانورن کي ميڙي مُٺ ڪندو هو، ۽ ساڳي سرندي جي صدا راءِ ڏياچ کي سِر گهورڻ تي پُڻ مجبور ڪيو.

  موسيقار حسين ۽ حساس دلين جي ترجماني ڪندڙ هوندو آهي، هڪڙو ڪلاڪار پنهنجي فن جي ڪمال سان پٿر دل ماڻهو جي سخت مزاج کي مڌر بڻائي جهومائي سگهي ٿو. ڪلاڪار سماج جو اهم ۽ روح جي ترجماني ڪندڙ فرد آهن.

سنڌ جي حسين ۽ سون ورني سرزمين پُڻ موسيقي جي ميدان ۾ هميشه جيان اڳين صفن ۾ بيٺل آهي، سنڌ جي انهن انيڪ ڪلاڪارن موسيقي جي دنيا ۾ پنهنجو پاڻ ملهايو آهي. انهي موسيقي جي جهان جو اڀرندڙ ستارو، عباس فقير پُڻ آهي. عباس فقير جو جنم ٿر جي مشهور فنڪار حسين فقير جي گهر ۾ 13  مارچ 1994 تي ٿر جي شهر مٺي ۾ ٿيو. عباس فقير پرائمري تعليم گورنمينٽ پرائمري اسڪول ڪنڀار ڪالوني مان حاصل ڪيائين، مڊل جي تعليم گورنمينٽ هاءَ اسڪول نارٿ ڪالوني مٺي مان ڪيائين، گورنمينٽ ڊگري ڪاليج مٺي مان انٽر پاس ڪيائين، هن وقت گورنمينٽ ڊگري ڪاليج مٺي مان بي.ايس.سي ڪري رهيو آهي.

عباس فقير جو خاندان موسيقي سان واڳيل هئڻ ڪري ڳائڻ جو شوق ننڍپُڻ کان ئي ورائي ويو، شروعاتي تعليم دوران اسڪول ۾ منعقد ٿيندڙ نصابي توڙي غير نصابي پروگرامن ۾ ڳائڻ جو پُڻ موقعو ملندو هو. مئٽرڪ پاس ڪرڻ کان پوءَ ترت ئي شام جي وقت مراد فقير ميموريل سنگيت سکيا مرڪز جا ڪلاس وٺندو رهيو. مراد فقير سنگيت سکيا دوران کيس ٿر جي مشهور نوجوان راڳي رجب فقير جي استادي ۾  راڳ جي مختلف قسمن جي مهارت حاصل ڪيائين. ٿر ۾ مختلف سماجي، سياسي، قومپرست ۽ ادبي تنظيمون پنهنجي پروگرام جي شروعات عباس فقير جي سُر ۾ شاه جي وائي کان ڪرائينديون آهن، ته پنڊال ۾ ويٺل ماڻهوءَ سُر جي سحر ۾ وڪوڙجي ويندا آهن.

عباس فقير سنڌ جي ڪيترن ئي شاعرن جي شاعري ڳائيندو آهي، جن ۾ سنڌ جي سرتاج شاعر شاه لطيف، اُستاد بخاري، شيخ اياز، ادل سومرو، اياز گل، تنوير عباسي، حليم باغي، سائينداد ساند توڙي ايوب کوسو شامل آهن.

عباس فقير سادگي پسند نوجوان ڳائڪ آهي، اهو ئي سبب آهي جو نوجوان ۾ وڌيڪ مقبول آهي، ڀيڄ ڀني کان پوءَ مٺي شهر جي خوبصورت پڪنڪ پوائنٽ گڍي ڀٽ تي جڏهن نوجوان جا ٽولا موسم جي مزو وٺڻ لاءَ پنڌ ڪن ٿا تڏهن عباس فقير کي فون ڪري ضرور گهرائن ٿا. نوجوانن جي نگاهن جو مرڪز عباس فقير جڏهن سُر سارنگ جي وائي “دردوندي جو ديس وسي پيو، بوند برهه جي بهار لڳي” جهونگاريندو آهي تڏهن نوجوانن جي دلين جي ڌڙڪن، ڏڪاريل ڏيهه جي مارو ماڻهن سان محبت جو اظهار ڪندي آهي.

عباس فقير، بنا سازن جي جڏهن هم ڪلاس، هم عمر ۽ هم اثر دوستن جي اصرار تي شيخ اياز جو هي غزل “جا خدا کان نه ٿي، جا نه امڪان ۾. ڪالهه کان ڳالهه آهي سا انسان ۾” ڳائيندو آهي ته نوجون انقلابي جذبي سان سرشار ٿي ويندا آهن صحرا ۾ ماٺار پئجي ويندي آهي.

ٿري لوڪ گيت پُڻ عباس جي موسيقي حصو رهيا آهن، شادين مرادين ۾ هو جڏهن به ڳائڻ ويندو آهي ته لوڪ ادب سان چاهه رکندڙ ماڻهو کيس لوڪ گيت ڳائڻ جو چوندا آهن عباس فقير جو پسنديده لوڪ گيت “پايل موري باجي” آهي، عباس اهو گيت هر وقت جهونگاريندو رهندو آهي.

ننڍي عمر ۾ ئي هن ڪلاڪار حسين فقير لائيف ٽائيم اچيومينٽ ايوارڊ ۽ صادق فقير ايوارڊ پُڻ حاصل ڪيا آهن. ڏات جي ڏيهه جي هن اُڀرندڙ ڳائڪ کي اياز جي هنن سٽن سان سُر جي رنگن جي پارت ٿا ڪيون ته،

اها چنگ چارڻ اُمانت اٿئي

متان سر سوا ڪرين ڪي صدائون
 #Thar, #Profile, #AbbasFaqeer,#AkashHameerani

This work was carried under supervision of Sir Sohail Sangi  in April 2016.

Jain temple of Gorri Aakash Hameerani

U used secondary data. Very little about present position is given. 

 U should have talked with  villagers and some experts of archeology etc. some one from district adminstration.

Mind it Feature means  reporting based piece. Porper file name and writer's name in the write-up is must  

Jain Temple at Gorri by Aakash Hameerani

گوڙي جو مندر

 گوڙي جو مندر پنهنجي هڪ الڳ سڃاڻپ ۽ حيثيت رکي ٿو، ڳوٺ گوڙي جي اوڀر پاسي اسلام ڪوٽ ۽ ننگرپارڪر روڊ تي موجود هن مندر متعلق گهڻو ئي لکيو ويو آهي ۽ اسان جي ڏيهه جي ڏوٿين ڀٽن ڀر ۾ موجود هن مندر کي ڪينئن ڏٺو آهي، اچو ته اُن جو مختصر جائزو وٺون.

سنڌ جو نامياري محقق ڊاڪٽر ميمڻ عبدالمجيد سنڌي، عبدالقادر منگي جي پاران مُرتب ڪيل ڪتاب “ٿر”  ۾ گوڙي مندر بابت لکي ٿو ته، “ننگرپارڪر کان 28 ميلن جي مفاصلي تي ۽ ويراواهه کان 14 ميلن جي مفاصلي تي گوڙي نالي هڪ ڳوٺ قائم آهي، هي ڳوٺ مارئي جي ڳوٺ ڀالوا کان 3 ميل اُتر طرف آهي، اُن جي ڀرسان ڏهر ۾ گوڙي جو مندر آهي، جيڪو 1376ع ۾“ اوسواڙ” ذات جي  شاهوڪار فرد  “منگهي” ٺهرايو، هن کي گوڙي جا ڏهرا به چيو ويندو آهي. هي جين ڌرم جو مندر هيو . جين ڌرم جو باني مهاوير هو. جين ڌرم جو ٽيويهين ڌرم_نيتا پرسوناٿ هو، پرسوناٿ کي عام طور تي “پارسناٿ” به چيو ويندو آهي، پارسناٿ گرو گورکناٿ جو چيلو هو، کيس گوڙيچو به چيو ويندو هو، جئين ته هن ڳوٺ ۾ پارسناٿ جا پوڄاري جين مت جا ماڻهو رهندا هئا انهي ڪري هن ڳوٺ تي پارسناٿ جي گرو گوڙيچو جي نالي پٺيان گوڙي جو نالو پيو ۽ مندر کي گوڙي جا ڏهرا سڏيو ويو”.

هن مندر کي وقت به وقت نقصان رسندو رهيو آهي، اُن هوندي به جيڪي آثار ۽ اهڃاڻ ڏسڻ ۾ اچڻ ٿا، ته هي نهايت ئي خوبصورت مندر هو، جنهن تي ڏاڍي ڪاريگري سان چٽسالي ٿيل آهي،  مندر جي اڏاوت، جوڙجڪ، چٽسالي ۽ چٽيل تصويرون، تعمير ۽ چٽسالي جو اعلئ نمونو پيش ڪن ٿيون، جيڪي اُن دور جي  فن جي  ڪمال کي اجاگر ڪن ٿيون.

هن مندر بابت ڪئپٽن رئڪس پنهنجي ڪتاب ٿر ۽ پارڪر ۾ لکيو اٿس ته،  “1715 ۾ هن مندر جي مرمت ٿي هئي، پر ويو ٺهندو ۽ ويران ٿيندو، “تروٽ ” صاحب جڏهن هن علائقي جو پوليٽيڪل سپرنٽيڊنٽ (1842ع کان 1871ع تائين) هو، تڏهن 1859ع ۾ ننگرپارڪر ۾ سوڍن بغاوت ڪئي، انهي زماني ۾ تروٽ مندر جي هڪ حصي کي بارود سان ڊاهي ڇڏيو،  انهي ڪري جو کيس شڪ هو ته سوڍا مندر ۾ لڪي پنهنجي حڪومت خلاف فساد برپا ڪرڻ لاءِ رٿون رٿي رهيا آهن”.

مندر جي ٻاهران، پر احاطي اندر هڪ ڀونئرو آهي، جنهن ۾ هيٺ وڃڻ لاءِ ڏاڪڻيون آهن، البت هينئر ان ۾ اندر وڃڻ ڀوائتو آهي ۽ مختلف جانورن ۽ چمڙن جي رهڻ ڪري بدبو هجڻ سبب ماڻهو انڌار ڀونئري جي هڪ ڏاڪڻ تائين پُڻ هيٺ لهي نه ٿو سگهي. ان ڀونئري بابت اتان جي ماڻهن جو ن عجيب و غريب روايتون آهن. ڳوٺ گوڙي جي رهواسي مانو ڀيل (جيڪو ڪيترن ئي سالن کان مندر جي سار سنڀال ڪندو پيو اچي) جو هن ڀونئري بابت چوڻ آهي ته “ اهو ڀونئرو ان وقت يوگين جو ننگرپارڪر تائين وڃڻ جو رستو هو، بعد ۾ سوڍن جو پارڪر تي قبضي کان پو اهو يا ته بند ڪرايو ويو يا ته جينين جي لڏپلاڻ کان پو سار سنڀال نه ٿيڻ ڪري، ماڻهن هن  ڀونئري بابت  پُراسرار  روايتون گهڙي، هن ڀونئري   کي وڌيڪ  پُراسرار بڻائي ڇڏيو . جامع ۽ صحت مند تحقيق نه ٿيڻ سبب هي ڀونئرو تاريخي حيثيت هڌحاصل نه ڪري سگهيو” هن ڀونئري جي کوٽائي  ڪئپٽن جي_ جي ولسن نالي هڪ شخص ڪرائڻ جي ڪوشش ڪئي، پر ڪم مڪمل نه ٿي سگهيو.

مندر ۾ ڪتب آيل پٿر، سنگ مرمر ته نه آهي، پر لڳ ڀڳ اُن جهڙو ئي آهي، ڀاسجي ٿو ته هي پٿر جوڌپور مان آندو ويو هو، مندر جي عمارت جي اگيان دالان آهي، جنهن جي ڇت گولائي تي آهي ۽ پٿر جا ٿنڀا اٿس. گنبذ  جي ڀرسان ٻاهران گول چبوترو آهي، جنهن جي اندرين طرف چوڌاري عورتن ۽ مردن جون تصويرون چٽيل آهن. دالان کان پوءِ هڪ وڏو صفحو آهي، جنهن جي ٻنهي طرفن کان ڇهه ڇهه ڪوٺيون آهن انهن جون ڇتون به گنبذن واريون آهن. پهرين صفحي کان پو۽ ٻيو صفحو به آهي، پر اُن جو پٺيون پاسو ڊهي ويو آهي، ڪوٺيون ننڍيون آهن، ائين ٿو معلوم ٿئي ته انهن ڪوٺين ۾ هڪ هڪ ساڌو ويهي يوگ پچائيندو هو.

مندر جي وچ ۾ مرڪزي ڪوٺي پُڻ آهي،  جن ۾ پارسناٿ جي مورتي رکيل هوندي هئي، اها هن وقت غائب آهي اُن جي گم ٿيڻ جو پڪو ثبوت اڃان تائين ملي ناهي سگهيو. پارسناٿ جي ان مورتي کي ماڳ (هندي مهينو) جو چوڏهين تاريخ تي ٻاهر ڪڍي ويندي هئي ۽  پوڄارين کي مورتي جو درشن ڪرايو ويندو هو اها پُڻ روايت آهي ته پارسناٿ جي ان مورتي ۾ سون جون ٻه اکيون لڳل هيون، جيڪا مورتي چوري ٿيڻ کان اڳ چوري ٿيون هيون. 

  مُسلسل برساتون نه پوڻ ڪري ٿر ۾ سياحن جي آمد جي رفتار پُڻ ڪمي آئي آهي ۽ مندر جي پرگهور لهندڙ  مقامي ڳوٺاڻو مانو ڀيل پُڻ اهڙي صورتحال کي ڏسي ڳوڙها ڳاڙي ٿو.   حڪومتي بيحسي جي ور  چڙهي ويل هن مندر جي بچاءَ لاءِ رضاڪارانه خدمتون ڏيندڙ جهور پوڙهي ماني ڀيل جي اکين جا ڳوڙها هاڻ ته سڪي ويا آهن پر اهو وڏي دانهن پڻ رکن ٿا.

ٿر جي سفر ڏي نڪرندڙ  سياح، ننگر جي نگري جي حاضري ڀرڻ کان اڳ ۾ هن مندر کي ڏسڻ سهانو سفر سمجهن ٿا. سنڌ جي مختلف شاعرن جي هن مندر جي اطاحي تان حاضري ڀرڻ کان پوءِ ڏات جي وسيع ميدان تي صبع آزمائي ڪندڙ  سرجڻهارن  هن مندر کي پُڻ  سٽن ۾ سموئيندا رهندا آهن.

گوڙي مندر ۾

مون ڪلهه ڏٺو توکي

ڄڻ پنهنجي اندر  ۾.

Practical work crreid under supervision of Sir Sohail Sangi 

گوڙي جو مندر Jain Temple

This is feature, which is always reporting based. This is all secondary data. What about primary data Experts opinion today? whats it exactly condition? Current relevant.. Just fulfilled formality.. 

 photo are needed

 Name of author should also be written in the matter. File name is not proper.

Also should write this is feature, article or any thing else. 

 Do not give quotes to headline

گوڙي جو مندر، ڏوٿين ڏٺو جئين

سنڌ جي سدا ملوڪ ڌرتي جي عظيم تهذيب جا اهڃاڻ سنڌ جي چپي چپي تي نظر ايندا، جنهن ۾ موهن جو دڙو، رني ڪوٽ، ساڌ ٻيلو، روپا ماڙي، مڪلي جو قبرستان، اروڙ، عمرڪوٽ جو قلعو، نئون ڪوٽ جو قلعو، آمري جو دڙو، ڪاهو جو دڙو، موکي متارا، ڀوڏيسر،  ساڙڌڙو توڙي گوڙي جو مندر شامل آهن.

تن ۾ گوڙي جو مندر پنهنجي هڪ الڳ سڃاڻپ ۽ حيثيت رکي ٿو، ڳوٺ گوڙي جي اوڀر پاسي اسلام ڪوٽ ۽ ننگرپارڪر روڊ تي موجود هن مندر متعلق گهڻو ئي لکيو ويو آهي، اڇو ته اُن جو جائزو وٺون.

سنڌ جي نامياري محقق ڊاڪٽر ميمڻ عبدالمجيد سنڌي لکي ٿو ته

“ننگرپارڪر کان 28 ميلن جي مفاصلي تي ۽ ويراواه کان 14 ميلن جي مفاصلي تي گوڙي نالي هڪ ڳوٺ آهي، هي ڳوٺ مارئي جي ڳوٺ ڀالوا کان 3 ميل اُتر طرف آهي، اُن جي ڀرسان ڏهر ۾ گوڙي جو مندر آهي، جيڪو 1376ع ۾“ اوسواڙ” ذات شاهوڪار “منگهي” ٺهرايو، هن کي گوڙي جا ڏهرا به چيو ويندو آهي.

اگ ۾ اچي چڪو آهي ته مهاوير (جين ڌرم جو باني) ٽيويهون ڌرم_ نيتا پرسوناٿ جو طريقو اختيار ڪيو، پرسوناٿ کي عام طور تي پارسناٿ به چيو ويندو آهي، پارسناٿ گرو گورکناٿ جو چيلو هو، کيس گوڙيچو به چيو ويندو هو،.جئين ته هن ڳوٺ ۾ پارسناٿ جا پوڄاري جين مت جا ماڻهو رهندا هئا انهي ڪري هن ڳوٺ تي پارسناٿ جي گرو گوڙيچو جونالي پٺيان گوڙي جو نالو پيو ۽ مندر کي گوڙي جا ڏهرا سڏيو ويو.

هن مندر کي وقت به وقت نقصان رسندو رهيو آهي، اُن هوندي به جيڪي آثار ۽ اهڃاڻ ڏسڻ ۾ اچڻ ٿا، ته هي نهايت ئي خوبصورت مندر هو، جنهن تي ڏاڍي ڪاريگري سان چٽسالي ٿيل آهي مندر جي اڏاوت، جوڙجڪ، چٽسالي ۽ چٽيل تصويرون، تعمير ۽ چٽسالي جو اعلئ نمونو پيش ڪن ٿيون.

مندر جو ذڪر ڪئپٽن ريڪس به ڪيو آهي، ۽ اُن جو خاڪو به ڏنو اٿس اهو هن مقالي جي آخر ۾ ڏنو ويو آهي، هن پنهنجي بيان ۾ ان کي جين مندر ڪري لکيو آهي. خاڪي جي هيٺيان وري گوڙي وٽ بُڌ مندر ڪري لکيو اٿس اهو ٿو معلوم ٿو ٿئي ته اها اکري ڀُل آهي، انهي ڪري هتي جيڪو خاڪو اتاري ڏنو پيو وڃي، ان جي هيٺان جين مندر گوڙي لکيو ويو آهي.

1715 ۾ هن جي مرمت ٿي هئي، پر ويو ٺهندو ۽ ويران ٿيندو، “تروٽ ” صاحب جڏهن هن علائقي جو پوليٽيڪل سپرنٽيڊنٽ (1842ع کان 1871ع تائين) هو، تڏهن 1859ع ۾ ننگرپارڪر ۾ سوڍن بغاوت ڪئي، انهي زماني ۾ تروٽ مندر جي هڪ حصي کي بارود سان ڊاهي ڇڏيو،  انهي ڪري جو کيس شڪ هو سوڍا مندر ۾ لڪي فساد برپا ڪرڻ لاءِ رٿون رٿي رهيا آهن.

مندر جي ٻاهران، پر احاطي اندر هڪ ڀونئرو آهي، جنهن ۾ هيٺ وڃڻ لاءِ ڏاڪڻيون آهن، البت هينئر ان ۾ اندر وڃڻ ڀوائتو آهي، ڪئپٽن جي_ جي ولسن ان جي کوٽائي جو ڪوشش ڪئي پر ڪم مڪمل ن ٿي سگهيو..

مندر ۾ ڪتب آيل پٿر، سنگ مرمر ته نه آهي، پر لڳ ڀڳ اُن جهڙو ئي آهي. ڀاسجي ٿو، ته هي پٿر جوڌپور مان آندو ويو هو، مندر جي عمارت جي اگيان دالان آهي، جنهن جي ڇت گولائي تي آهي ۽ پٿر جا ٿنڀا اٿس. گنبذ جي ڀرسان ٻاهران گول چبوترو آهي، جنهن جي اندرين طرف چوڌاري عورتن ۽ مردن جون تصويرون چٽيل آهن. دالان کان پوءِ هڪ وڏو صفحو آهي، جنهن جي ٻنهي طرفن کان ڇهه ڇهه ڪوٺيون آهن انهن جون ڇتون به گنبذن واريون آهن. پهرين صفحي کان پو۽ ٻيو صفحو به آهي، پر اُن جو پٺيون پاسو ڊهي ويو آهي. ڪوٺيون ننڍيون آهن، ائين ٿو معلوم ٿئي ته انهن ڪوٺين ۾ هڪ هڪ ساڌو ويهي، يوگ پچائيندو هو.

 #JainTemple, #GoriTemple 

تھر کا سفر

Revised

Muhammad Umair Media and Communication Deptt University of Sindh  
فےچر
نام : محمد عمیر 
رول نمبر : 42
کلاس : MA Previous
تھر کے سفر میں ایک غلطی 
تھر کا نام آتے ہی ذہن میں یہ آتا ہے کہ بنجر زمین بھوک پیاس اور موت جیسے الفاظ د ماغ میں گھومنے لگتے ہیں ۔13اگست کے دن سب دوستوں نے سوچا کہ کیوں نا ہم آزاد ی کا دن نئی جگہ پر منائیں ۔ سب دوست چلنے کو تیار ہوئے اور 13اگست ہی کے شام تھر کے شہر نگر پارکر جانے کیلئے سارے دوست آگئے ۔ اور ایک جیپ میں 12دوست کیسے بیٹھے ان 12دوستوں میں سے دو دوست جیپ کی چھت پر بیٹھ کر تھر کے سفر پر نکلے ۔

 ہماری ایک بڑی غلطی گاڑی کے ساتھ ایک اضافی ٹائر نہیں رکھا اور نہ ہی پینے کے پانی کا انتظام کرا آگے آنے والا شہر عمر کوٹ جہاں ہم با حفاظت پہنچنے میں کامیاب ہوگئے عمر کوٹ میں جاکر ہمیں تاریخی کنواں دیکھنے کا موقع ملا جو کہ اب ماروی کلچر ل کمپلیکس کا حصہ ہے ۔ اس کنوئیں کی گہرائی 150فٹ ہے ۔ 

کمپلیکس کے آفیسر الطاف راجبر نے بتایا کہ یہ کمپلیکس 2013میں مکمل کرلیا تھا اور عوام کیلئے کھول دیا گیا تھا پورے سال یہاں سیاں آتے ہیں ۔ لیکن اگست کے ماہ میں رش زیادہ ہوتا ہے ۔ اس کمپلیکس میں مجسمہ اور دیگر اشیاءموجود ہیں ۔ تاکہ لوگوں کو تفریح کے ساتھ معلومات بھی فراہم کرسکیں۔

 لان میں خوب رونق کا سماءتھا اسی بار موسیقار اور گلوکار فقیر علی ، ڈنو فقیر ، عبداللہ ڈھول کی تھاپ پر تھر کے لوگوں   کو موسیقی کے ذریعے عمر ماروی کی خوبصورت ودلچسپ داستاں اپنے سوریلی آواز سے سجا کر آنے والوں کیلئے پیش کرتے ہیں اسے سن کر ایک الگ ہی دنیا کا تصور ذہن میں آنے لگتا ہے جن کی آواز دور دور سے آنے والے لوگوں کو اپنی جانب متوجہ کرتی ہیں ۔ 

عمر کوٹ سے نکلتے وقت 07:00بچ چکے تھے اور رات ہونے کو تھی چلتے چلتے 20کلو میٹر کے فاصلے پر پہنچے تو وہاں کچھ ایسا ہونا تھا ہم نے سوچا نہ تھا اس راستے پر پڑی ریت کی حکومت نے اپنی طاقت کا بھر پور مظاہر ہ کرا اورگاڑی کو چلنے نہ دیا جس کے نتیجے میں گاڑی کا ایک ٹائر پنچر ہوگیا رات ڈھل چکی اور چمکتے تاروں نے ویلکم کہا سب دوست گاڑی سے نیچے اتر آئیں ریت پر گاڑی چلنے سے کوئی کانٹا ٹائر کی ہوا نکلانے میں کامیاب ہوگیا اور ہمیں گاڑی سے نیچے اتارنے میں اپنا بھر پور کردار ادا کرا پھر جناب رات ہوگئی تھی جس جگہ ہمیں کوئی جانتا نہیں تھا ۔ بھو ک پیاس بھی خوب لگنے سب دوست پریشان مگر کوئی حل نکلتا نظر نہ آیا کچھ دوستوں نے پانی کی تلاش میں پید ل چلنا شروع کردیا اور باقی دوست گاڑی پر ہی ٹہیرے 

 2کلو میٹر پیدل چلتے گئے اور آوازے بھی لگاتے گئے تاکہ کوئی شخص ملے جس سے ٹائر اور کھانے پینے کا مسئلہ حل ہوسکیں ۔ اتنے میں ایک شخص نے ہماری آواز سنی اور آیا ہم نے اس شخص کو ساری بات بتائی جس کے بعد وہ شخص ہمارے لیے کنوئیں سے رسی کی مدد سے پانی لے کر آیا پانی پینے کے بعد اس شخص نے جواب دیا کہ 3کلو میٹر آگے ایک ہوٹل ہے وہاں سے آپ لوگوں کا مسئلہ حل ہوسکتا ہے۔ 

 ہم نے آگے کہ سفر کا فیصلہ کیا اور پیدل ہی چلتے ہوئے راستے میں بچھو ، سانپ وغیرہ کا ڈر بھی لگنا شروع ہوگیا ۔ وہاں پہنچ کر دیکھا کہ لکڑی کی ایک چھوٹی سے جھونپڑی جو کہ فائیو اسٹارہوٹل کے نام سے بتایا تھا وہ ہمیں پانی ملا اور کچھ نہ ملا سوائے چند چائے کے برتنوں کے باقی جو دوست گاڑی پر ٹھیرے ان کے لیے پانی پہچانے کا کام ایک پیدل شخص اپنے کچھ مویشوں جارہا تھا جس کے ذریعے کیا۔ 

 رات کے02:00بچ چکے تھے ایک ٹائر کی تلاش ہماری ہمت جواب دینے لگی اور ہم نے واپس پیدل نہ جانے کا فیصلہ کیا رات بھر بھوک اور پریشان عالم میں ایک دوسرے کا منہ دیکھتے رہے صبح ہوتے ہی ایک شخص جس کا نام افتخار تھا موٹر سائیکل پر گذر رہا تھا جس کی مدد سے ہمیں ٹائر تو ملا مگر اسے اس کا ٹائر واپس دینے کیلئے 10کلومیٹر واپس پیچھے کی طرف سفر کرنا پڑا جہاں پہنچ کر ٹائر بنوایا وہاں کے لوگوں سے مل کر ایسا لگا کہ ہم ایک دنیا میں آگئے ہیں کیونکہ ان کو سادگی اور محبت بھری باتیں ہمیں پر امن ایک اور دوسرے حساس کا پیغام دے رہی تھی ۔ 

پاکستان میںامن و امان کی خراب صور ت حال کے باوجود تھر کا خطہ ابھی تک پر امن ۔ایک رات نے ہمیں یہ بات سوچنے پر مجبور کردیا جہاں پاکستان کے تمام صوبوں کے مقابلے میں تھر کے لوگ ایک مشکل زندگی گذارنے پر مجبور ہے تھر میں بہت سے موجود مسائل بھی آنکھوںکے سامنے رہے جیسے تعلیم اور صحت شعبے میں تھر میں کوئی خاطرخواہ ترقی نہیں ہوئی۔ 
 بات یہی ختم نہیں ہوئی عمر کورٹ سے چھاچھروکے راستے پر ہی ہم نے 14اگست بھی منائی جو کہ تھر کی خاموش ہواﺅں اور صحرا کا ایک منظر ایسا بھی تھا کہ ایک بچہ ہاتھ میں سبز ہلالی پرچم لیے اپنے وطن سے محبت کا اظہار کرتے
 ہوا نظر آیا ۔ اس کے علاوہ بہت سے اونٹ دیکھنے کو ملیں جو کہ صحرا کے میدان میں رونق کا سماءپیش کررہے تھے جناب ہماری 14اگست چھاچھرو کے اسی ہی راستے پر ختم ہوئی ۔ 

ہم سب نے واپس چلنے کا فیصلہ کرلیا اگر آپ لوگوں کا کبھی جانا ہو تو مہربانی کر کے ایک اضافی ٹائر ضرور ساتھ لے جانا زندگی میں اگر سبق حاصل کرنے والا ہو تو ایک چیز ایسی بھی ہے جو انسان کو بہت کچھ سکھا جاتی ہے ۔فقط وہ ایک غلطی ہے ۔

 

Referred back. Observe para. Observe para. More details like travelogue, Not ur story only put some others stories also

نام : محمد عمیر 

رول نمبر : 42

کلاس : MA Previous

تھر کا سفر

تھر کا نام آتا ہی کئی کے ذہن میں یہ آتا ہے کہ بغیر پنجر زمین بھوک پیاس اور موت جیسے الفاظ دیماک میں گھومنے لگتے 

ہیں ۔13اگست کے دن سب دوستوں نے سوچا کہ کیوں نا ہم 14اگست جو آزاد ی کا دن کوئی نئی جگہ پر بنائے ۔ یہ بات ہوئی تھے کہ سب دوست چلنے کو تیار ہوئے اور 13اگست ہی کے شام تھر کے شہر نگر پارکر جانے کیلئے سارے دوست آگئے ۔ اور ایک جیپ میں 12دوست کیسے بیٹھے ان 12دوستوں میں سے دو دوست جیپ کی چھت پر بیٹھ کر جلدی سے تھر کے سفر پر نکلے ۔ جس میں ہماری ایک بڑی غلطی گاڑی کے ساتھ ایک اضافی ٹائر نہیں رکھا اور نہ ہی پینے کے پانی کا انتظام کرا آگے آنے والا شہر عمر کورٹ جہاں ہم با حفاظت پہنچے میں کامیاب ہوگئے عمر کورٹ میں جاکر ہمیں ماروی کا کنواں دیکھنے کا موقع ملا جو کہ اب ماروی کلچر ل کمپلیکس کا حصہ ہے ۔ اس کنوئیں کی گہرائی 150فٹ ہے ۔ کمپلیکس کے آفیسر الطاف راجبر نے بتایا کہ یہ کمپلیکس 2013میں مکمل کرلیا تھا اور عوام کیلئے کھول دیا گیا تھا پورے سال یہاں سیاں آتے ہیں ۔ لیکن اگست کے ماہ میں رش زیادہ ہوتا ہے ۔ اس کمپلیکس میں مجسمہ اور دیگر اشیاءموجود ہیں ۔ تاکہ لوگوں کو تفریح کے ساتھ معلومات بھی فراہم کرسکیں اس جگہ کے لان میں خوب رونق کا سماءتھا اسی بار موسیقار اور گلوکار فقیر علی ، ڈنو فقیر ، عبداللہ ڈھول کی تھاپ پر تھر کے لوگوں موسیقی کے ذریعے عمر ماروی کی خوبصورت ودلچسپ داستاں اپنے سوریلی آواز سے سجا کر آنے والوں کیلئے پیش کرتے ہیں اسے سن کر ایک الگ ہی دنیا کا تصور ذہن میں آنے لگتا ہے جن کی آواز دور دور سے آنے والے لوگوں کو اپنی جانب متوجہ کرتی ہیں ۔ عمر کورٹ سے نکلتے وقت 07:00بچ چکے تھے اور رات ہونے کو تھی چلتے چلتے 20کلو میٹر کے فاصلے پر پہنچے تو وہاں کچھ ایسا ہونا تھا ہم نے سوچا نہ تھا اس راستے پر پڑی ریت کی حکومت نے اپنی طاقت کا بھر پور مظاہر ہ کرا اورگاڑی کو چلنے نہ دیا جس کے نتیجے میں گاڑی کا ایک ٹائر پنچر ہوگیا رات ڈھل چکی اور چمکتے تاروں نے ویلکم کہا سب دوست گاڑی سے نیچے اتر آئیں ریت پر گاڑی چلنے سے کوئی کانٹا ٹائر کی ہوا نکلانے میں کامیاب ہوگیا اور ہمیں گاڑی سے نیچے اتارنے میں اپنا بھر پور کردار ادا کرا پھر جناب رات ہوگئی تھی جس جگہ ہمیں کوئی جانتا نہیں تھا ۔ بھو ک پیاس بھی خوب لگنے سب دوست پریشان مگر کوئی حل نکلتا نظر نہ آیا کچھ دوستوں نے پانی کی تلاش میں پید ل چلنا شروع کردیا اور باقی دوست گاڑی پر ہی ڈھیرے 2کلو میٹر پیدل چلتے گئے اور آوازے بھی لگاتے گئے تاکہ کوئی شخص ملے جس سے ٹائر اور کھانے پینے کا مسئلہ حل ہوسکیں ۔ اتنے میں ایک شخص نے ہماری آواز سنی اور آیا ہم نے اس شخص کو ساری بات بتائی جس کے بعد وہ شخص ہمارے لیے کنوائیں سے رسی کی مدد سے پانی لے کر آیا پانی پینے کے بعد اس شخص نے جواب دیا کہ 3کلو میٹر آگے ایک ہوٹل ہے وہاں سے آپ لوگوں کا مسئلہ حل ہوسکتا ہے ہم نے آگے کہ سفر کا فیصلہ کیا اور پیدل ہی چلتے ہوئے راستے میں بچھو ، سانپ وغیرہ کا ڈر بھی لگنا شروع ہوگیا ۔ وہاں پہنچ کر دیکھا کہ لکڑی کی ایک چھوٹی سے جھونپڑی جو کہ Five Starہوٹل کے نام سے بتایا تھا وہ ہمیں پانی ملا اور کچھ نہ ملا سوائے چند چائے کے برتنوں کے باقی جو دوست گاڑی پر ٹھیرے ان کے لیے پانی پہچانے کا کام ایک پیدل شخص اپنے کچھ مویشوں جارہا تھا جس کے ذریعے گاڑی پر ٹھیرے دوستوں کو پانی پہنچایا رات کے02:00بچ چکے تھے ایک ٹائر کی تلاش ہماری ہمت جواب دینے لگی اور ہم نے واپس پیدل نہ جانے کا فیصلہ کیا رات بھر بھوک اور پریشان عالم میں ایک دوسرے کا منہ دیکھتے رہے صبح ہوتے ہی ایک شخص جس کا نام افتخار تھا موٹر سائیکل پر گذر رہا تھا جس کی مدد سے ہمیں ٹائر تو ملا مگر اسے اس کا ٹائر واپس دینے کیلئے 10کلومیٹر واپس پیچھے کی طرف سفر کرنا پڑا جہاں پہنچ کر ٹائر بنوایا وہاں کے لوگوں سے مل کر ایسا لگا کہ ہم ایک دنیا میں آگئے ہیں کیونکہ ان کو سادگی اور محبت بھری باتیں ہمیں پر امن ایک اور دوسرے حساس کا پیغام دے رہی تھی پاکستان میںامن و امان کی خراب صور ت حال کے باوجود تھر کا خطہ ابھی تک پر امن ہے ایک رات نے ہمیں یہ بات سوچنے پر مجبور کردیا جہاں پاکستان کے تمام صوبوں کے مقابلے میں تھر کے لوگ ایک مشکل زندگی گذارنے پر مجبور ہے تھر میں بہت سے موجود مسائل بھی آنکھوںکے سامنے رہے جیسے تعلیم اور صحت شعبے میں تھر میں کوئی خاطرخواہ ترقی نہیں ہوئی بات یہی ختم نہیں ہوئی عمر کورٹ سے چھاچروکے راستے پر ہی ہم نے 14اگست بھی بنائی جو کہ تھر کی خاموش ہواﺅں اور صحرا کا ایک منظر ایسا بھی تھا کہ ایک بچہ ہاتھ میں سبز ہلالی پرچم لیے اپنے وطن سے محبت کا اظہار کرتے ہوا نظر آیا جو کہ صرف اکیلا تھا اس کے ارد گرد کوئی دور تک ہمیں نظر نہ آیا اس کے علاوہ بہت سے اونٹ دیکھنے کو ملیں جو کہ صحرا کے میدان میں رونق کا سماءپیش کررہے تھے جناب ہماری 14اگست سانچروں کے اسی ہی راستے پر ختم ہوئی ہم سب نے واپس چلنے کا فیصلہ کرلیا اگر آپ لوگوں کا کبھی جانا ہو تو مہربانی کر کے ایک اضافی ٹائر ضرور ساتھ لے جانا زندگی میں اگر سبق حاصل کرنے والا ہو تو ایک چیز ایسی بھی ہے جو انسان کو بہت کچھ سکھا جاتی ہے ۔فقط وہ ایک غلطی ہے ۔

 

تھرمیں قحط: موت نے غریبوں کا گھر دیکھ لیا Hoor Khan

Hoor Khan

تھرمیں قحط: موت نے غریبوں کا گھر دیکھ لیا

نام ۔ حور خان ۔ ریوائیزڈ۔

رول نمبر۔۷۲

ؑٓٓ ٓ آرٹیکل۔۔

قحط کا کیا مطلب ہے؟قحط کا مطلب ہے ۔کھانے اور پانی کی ایسی کمی جس کی وجہ سے انسان اور جانور بھوک اور پیاس سے مرنے لگیں۔ قحط سے مرنے والاحادثے کا شکار ہونے والے کی طرح ایک جھٹکے سے نہیں مرتا قحط کا شکار ہونے والے کا دم ایک دم نہیں نکلتا بلکہ وہ ہر دم موت کے قریب ہوتا ہے ہر لمحہ ایک تڑپ اس کے وجود میں دوڑ رہی ہوتی ہے وہ زندہ رہنے کی ہر کوشش میں ناکام ہوتا چلا جاتا ہے وہ زندہ رہنے کی کوشش میں سب سے پہلے پاکی اور ناپاکی میں فرق بھولتا ہے پھر صاف اور گندے کی تمیز سے آزاد ہوجاتا ہے با لآخر رشتوں کی محبت اور احساس کھو بیٹھتا ہے ایسا بھی ممکن ہے کہ ایک ماں اپنے ہی بچے کو بھوک مٹانے کے لئے چیر پھاڑدے ۔

ضلع تھرپارکر کی ۰۷ فیصد آبادی انتہائی غربت میں زندگی گزار رہی ہے اور غربت کے مارے یہ لوگ قحط کا شکار ہوچکے ہیںکتنے ہی معصوم بچے عدم خوراکی کی وجہ سے موت کے گھاٹ اتر چکے ہیں ایک بار کسی بڑے لیڈر نے حکومت سندھ کو ۰۶ہزار بوری گندم فراہم کرنے کی ہدایت دی تھی اور امداد دی جانے والی گندم کا اک اک دانہ متاثرین تک پہنچ گیا تو ۴کلو گندم ایک فرد کو ملے گی اور یہ ۴ کلو گندم متاثرینِ قحط کو اگلے قحط تک چلانی پڑے گی یعنی ایک سال تک ہمارے سندھ کے حکمرانوں کو اعوام کی ضرورت صرف الیکشن میں پڑھتی ہے وہ بھی ووٹ لینے کے لئے کچھ دینے کے لئے نہیں، جیسا کہ دودھ دینے والے مویشی کو بھی ان کا مالک دانہ صرف دودھ کی لالچ میں ہی دیتا ہے کچھ یہ ہی حال ہمارے آج کے حکمرانوں کا بھی ہے بلکہ ان جانوروں سے کیے جانے والے سلوک سے بھی بد تر رویہ اختیار کرتے ہیں اپنے ووٹرز کے ساتھ ۔

تھر پارکر میں عورتیں بھوک اور غذائی قلت کے با عث مرے ہوئے بچے جنم دے رہی ہیں تھر پار کر میں بارش کی کمی کا قصوروار حکومت کو نہیں بنا یا جائے ۔حکومت کچھ نہیں کر سکتی کیا یہ جواب قا بلِ قبول ہے۔۔؟انہوں نے کہا کہ محکمہءسندھ بیس سال سے پیپلزپارٹی کے پاس نہیں تھا۔تا ہم تھر میں اگر روزانہ ۲ بچو µں کی موت ہوتی ہے تو ملک بھر میں ۶۰۰ بچے µ روزانہ ہلاک ہو جاتے ہیں۔لیکن اس پر اتنا شور نہیں کیا جاتا۔ جبکہ میڈیا میں تھر کی صورتحال کے حوالے سے آنے والی رپورٹ میں کوئی صداقت نہیں۔

¾ ¾ دنیا کی اکثر این جی اوز تھر پار کر سے واقف ہونگی ان این جی اوز کے بورڈ تو جابجا نظر آتے ہیں لیکن زمین پر چند ہی کا کام دیکھنے کو ملتا ہے بیرونِ پاکستان سے امداد لینے والی این جی اوز کے لئے تھر پار کر ایک زندہ مرتبہ ہے ان سے گزارش ہے کہ وہ دنیا کو تھر کا مرتبہ سنا کر امداد ضرور حاصل کریں تھر پارکر میں جس انتہا درجے کی غربت اور نا خواندگی ہے اس کا مقابلہ کرنا غیر سرکاری اداروں کے بس کا

 کام نہیںہے پا کستان میں اتفاق فی سبیل اللہ کر نے والوں کے دم سے ان غر یبوں کا کچھ نہ کچھ سہارا ہو جاتا ہے تھر پارکر میں معمولی سی تبدیلی کے لئے بھی حکومتی وسائل اور توجہ کی بھر پور ضرورت ہے لیکن حکومت اپنی ذمہ داریوں سے مکمل طور پر لاتعلق ہے بہت اچھا ہو کہ صاحبِ خیر خود جا کر متاثرین کی مدد کریں اور ان کے حالات سے آگاہی حاصل کریںاگر وہ ایسا نہیں کر سکتے تو الخدمت کے ذمہ یہ کام کردیںکہیں ایسا نا ہو کہ حشرِ قیامت اللہ ہم سے پوچھے کہ " میرا بندہ بھوکا تھا تو نے اسے کیوں نہیں کھلایا میرا بندہ پیاسا تھاتو نے اسے پانی کیوں نہیں پلایا"

"بموں سے لوگوں کو مارنا دہشت گردی کہلاتا ہے

اور بھوک سے مارنا جمہوریت"

 

Practical work Under supervision of Sir Sohail Sangi 

ٿر جي ڏُڪار کي ميڊيا ڪيئن ٿي ڏسي ؟ Aakash Hameerani

Feed back later 

Aakash Hameerani 

ٿرپارڪر جي ڏُڪار کي ميڊيا  ڪيئن ٿي ڏسي ؟

آڪاش هميراڻي 

2K16/MMC/10/SU Jamshoro

صحراءِ ٿر! سنڌ جي سڀني ضلعن ۾ پسماندگي جي لحاظ کان اول نمبر تي آهي. وسيلن سان مالا مال هن خطي ۾ زندگي ءَ جو نالو رُڳو ڏسڻ ۽ بُکون ڪاٽڻ ئي آهي. ٿرپارڪر ۾ موجود ڪوئلي  جون ايتريون ته کاڻيون آهن جو اُن ڪوئلي جي کوٽائي سچي نيت ۽ بهتر انداز ۾ ڪئي وڃي ته اهو ڪوئلو ايندڙ سئو سالن تائين سنڌ سولائي استعمال ڪري سگهي ٿي. 9600 اسڪوائر ڪلوميٽرن جي ايراضي تي پکڙيل ڪوئلي جي ٽن بلاڪن تي کوٽائي جو ڪم هلندڙ آهي پر افسوس! اڄ ڏينهن تائين نه ئي ڪوئلي جي حدن ۾ آيل مارو ماڻهن کي سندن زمين جي رائلٽي ملي سگهي آهي. نه ئي ڪوئلي جي کوٽائي تي  ڪم ڪندڙ نجي ڪمپنين ۾ مقامي نوجوانن کي پذيرائي ملي آهي. 19638 اسڪوائر ڪلوميٽرن جي ايراضيءَ تي پکڙيل هن وشال ٿر جي ڪُل آبادي 914291 آهي. ۽ چوپايي مال جو تعداد پڻ 1032938 آهي. ڇهن انتظامي يونٽن تي مشتمل هن ضلعي جي ماڻهن جي صحت جي ڇا ڳالهه ڪجي ! ايٿوپيا ۾ ٻار ميراسمس وگهي مرن ٿا ۽ ٿر ۾ غذائي کوٽ سبب مرن ٿا. فرق صرف ايترو ئي آهي. مختلف سماجي تنظيمن جي گهيري هيٺ آيل هن خطي جا اڌ ڍاوا ۽ ڪنگال ٻار بسڪيٽ جو هڪڙو پئڪيٽ وٺندي، ڦوٽو ڪڍندڙ سماجي اڳواڻ کي وڏو ڪمال جو پروجيڪٽ پيش ڪرائي سگهن ٿا.

مٺيءَ سو ل اسپتال سميت ٿر  ۾ پنجن بُنيادي صحت مرڪز اسپتالن تي ٻڌل صحت جون سهوليتون هيڏي وسيع ۽ وشال ٿر جي سمورن ماڻهن کي ڪيئن ٿيون سهولتون مهيا ڪري سگهن. اهو به وڏو الميو آهي ته سڄي ٿر ۽ اهم ۽ اپگريڊيڊ سول اسپتال مٺي ۾ بسترن جو تعداد ئي  ڪُل ملائي 70 هُجي ته ڏُڪاريل ڏيهه جي هزارين معصوم ٻارڙن کي ڪيئن ٿو بچائي سگهجي؟

چوپايو مال، جيڪو ٿر جي ماڻهن جو گُذارن ۽ وسيلو آهي، جيڪو پڻ برساتون نه پوڻ ۽ ڏُڪاري صورتحال سبب مري رهيو آهي،  ۽ وڏي تعداد ۾ بيمار پڻ آهي. ڏُڪار جي صورتحال کي ڏسندي مارو ماڻهو بئراجي علائقن طرف لڏ پلاڻ ڪندا آهن، لڏپلاڻ ڪندڙن جو وڏو تعداد اُنهن جو ئي هوندو آهي جن وٽ ٿورو گهڻو مال هوندو آهي. لڏپلاڻ جي دوران پاڻيءَ جي کوٽ ۽ مسلسل بُکن سبب گهڻو تڻو مال بئراجي علائقن تائين پهچندي يا ته مختلف بيمارين جي ور چڙهي وڃي ٿو  يا ته مري وڃي ٿو. هن سڄي دور ۾ ڀاڳيي کي گهڻو خرچ برداشت ڪرڻو پوي ٿو، جيڪو مال وڪڻڻ جي صورت ۾ ئي هُجي ٿو. 

گُذريل ٽن چئن سالن کان ٿر ۾ ڏُڪاري حالتون ۽ ٻارن تي موت جي راڪاس جو رقص جاري آهي. چوپايو مال توڙي پيئڻ جي صاف پاڻي، ڪڻڪ جي غير منصافاڻا ورڇ ۽ صحت جي سهولتن جي کوٽ هلي رهي آهي. اُن سڄي دور کي ميڊيا ڪيترو ۽  ڪيئن ڏٺو آهي، اچو ته اُن جو جائزو پيش ڪيون.

2014ع وارو ڏُڪار

سال 2014ع جي شروعاتي ٻن ٽن مهينن کانپوءِ ٻارن ۾ مختلف وائرل بيماريون  پکڙجڻ جو سلسلو شروع ٿيو، جنهن ۾ گيسٽرو، ميلريا، ڊائريا، نمونيا، سائي توڙي غذائي کوٽ (Malnutrition)  پڻ ميڊيا تي رپورٽ ٿي آهي. مٺي توڙي ٿر جي سڀني بنيادي صحت مرڪز اسپتالن ۾ وقت به وقت اهڙي قسم جون خبرون رپورٽ ٿينديون رهيون. 2014ع ۾ ئي مجموعي طور تي 600 ٻارڙن جون فوتگيون رپورٽ ٿيون، اُن سڄي صورتحال ۾ ميڊيا حڪومت جي ڪمزورين جي نشاندهي ڪئي آهي. ماڻهوءَ لڏپلاڻ ڪندا رهيا ۽ چوپايي مال جو مرڻ به ميڊيائي موضوع رهيو آهي. 2014ع ۾ ٿر جي فطرتي حُسن جي شاهڪار مور پکين ۾ “راڻي کيت” نالي  وائرل بيماري پکڙي، جنهن سبب ٿر ۾ موجود مورن جو وڏو تعداد موت جي ور چڙهي ويو.  پرنٽ ۽ اليڪٽرانڪ ميڊيا جي مسلسل رپورٽنگ کانپوءِ سول سوسائٽي پڻ تحرڪ ۾ آئي ۽ انتظاميا کي هن مسئلي تي اکيون کولرايون.۽  نيٺ انتظاميا پڻ سُڄاڳ ٿي. وائلڊ لائيف کاتو حرڪت ۾ آيو ۽، وٽرنري ڊاڪٽرن جي هڪ ٽيم کي ٿر موڪليو ويو جنهن بيماري جي نشاندهي ڪري ڳوٺاڻن کي مختلف ذريعن وسيلي مورن جي بچاءُ بابت آگاهي ڏني وئي.

سال 2014ع ۾ بيروزگاري، غربت، امدادي ڪڻڪ جي غيرمنصفياڻا ورڇ توڙي ٿري ماروئڙن جا انيڪ مسئلا اخباري سُرخين جي زينت بڻجندا رهيا. 

2015ع وارو ڏُڪار

هن سال جي شروعاتي چئن مهينن سميت آگسٽ تائين ٻارن جو وڏو تعداد غذائي کوٽ سبب  فوت ٿيو.2015ع جي ڏُڪار کي ميڊيا تمام گهڻو هاءِ لائيٽ ڪيو آهي. هن سال ۾ ٻارن جي ننڍي عمر(يعني ڄم کان ٻه ۽ ٽي سال تائين) وارن ٻارن جي موت جي شرح ۾ اضافو ٿيو. اِن ئي سال قومي ميڊيا جي  اِن سيٽيلائيٽ گاڏين ٿر جو رُخ ڪيو ۽ ڪلاڪن جا ڪلاڪ ٿر جي ٻرندڙ مسئلن کي خوب رپورٽ ڪيو ، جنهن جي نتيجي ۾ سنڌ ڪابينا جو اجلاس پڻ مٺيءَ ۾ ڪوٺايو ويو، وزيراعليٰ سنڌ، ڊپٽي ڪمشنر ٿرپارڪر کان بريفنگ پڻ ورتي ۽ حڪومت طرفان سول اسپتال مٺيءَ کي مختلف سهولتون پڻ مهيا ڪيون ويون ۽ اسپيلشسٽ ڊاڪٽرن کي پڻ ڀرتي ڪرڻ جو اعلان ڪيو ويو . ٿر جي ماڻهن کي مُفت ڪڻڪ ڏيڻ جو اعلان ڪيو ويو. اها ٻي ڳالهه جو اها صحيح وقت نه ملي سگهي ۽ نه برابري جي بنيادن تي  ورڇ ٿي سگهي. انهي سال مورن جو چڱو خاصو تعداد پڻ ڏُڪار سبب متاثر ٿيو. مال پڻ مختلف بيمارين سبب مرندو رهيو. چوپايي مال ۾ رڍن جو تمام وڏو تعداد پڻ موت جو شڪار ٿيو. پر اهو صحيح طريقي سان  سموري ميڊيا کي نظر نه اچڻ سبب دٻيل رهيو،  انهي سال ۾ صحت تي ڪم ڪندڙ   Ngo’s ميڊيا سان تعاون هجڻ ڪري صحت جي صورتحال کي وس آهر آگاهه پڻ ڪنديون رهيون، اُن ئي سال ۾ Ngo’s جا وڏا پروجيڪٽ پڻ ظاهر ٿيا، پر صحت تي ڪو اثرائتو ڪم نه ڪري سگهيون. ساڳئي سال ۾ وزيراعظم طرفان ٿر پئڪيج جي صورت ۾ هڪ ارب رُپين جو اعلان ڪيو ويو، پر اُنهن منجهان پنجاهه ڪروڙ روپيا سال جي آخر تائين ملي نه سگهيا، ميڊيا  جي  مؤثر ۽ مسلسل محنتن سبب سنڌ سرڪار ڏڪار کان بچڻ لاءَ هڪ ڪاميٽي پڻ جوڙي پر اُها اڳتي هلي سُٺا نتيجا ڏئي نه سگهي، ساڳئي سال ٿر ۾ صاف شفاف پاڻي لاءِ سنڌ سرڪار هڪ نجي ڪمپني سان گڏجي آر . اوز پلانٽ لڳائڻ جو سلسلو شروع ڪيو، جنهن مان هيل تائين چند فڪشنل آهن ۽ باقي ناڪاره بڻيل آر. اوز پلانٽ کي پڻ ميڊيا جي ڪئمرا جي اک رپورٽ ڪيو آهي. 

مجموعي طور تي سال 2015ع ۾ 376 معصوم ٻارن سميت 600 مرد توڙي عورتون ڏُڪاري حالتن اڳيان زندگي جي جنگ هارائي موت جي مُنهن ۾ هليون ويون.

2016ع جو ڏُڪار

هي سال شروع ٿيندي ئي موت جو راڪاس ٿر جي معصوم ٻارڙن جون زنددگيون کسيندو پيو اچي، غذائي کوٽ سبب مرندڙ  معصوم ٻارڙن جي مائرن جو ن خالي ٿيندڙ جهوليون ٽِي وي اسڪرينن ۽ اخبارن جي رنگين سُرخين جي صورت ۾ ڏسبيون ۽ ڇپبيون رهيون. سال جي شروعات ۾ ٻارن جي فوتگي جون خبرون اچڻ بعد ٿر جي انتظاميا مستقل بُنيادن تي حل ڪرڻ بجاءِ ساڳئي پُراڻي رينگٽ، ڪڻڪ جي مفت ورهاست جو فيصلو ڪيو. ميڊيا جي رپورٽن موجب اهو رليف اڃان تائين ٿر جي عوام کي ملي ناهي سگهيو. هن سال جي ٻئي مهيني ۾ مورن جي مرڻ بابت پڻ هيڪڙ ٻيڪڙ خبرون رپورٽ ٿيون آهن ۽ چوپايي مال ۾ بيمارين جون خبرون پڻ ميڊيا جو مرڪز بڻيل رهيون آهن. هن سال جي شروعاتي ٻن مهينن ۾ فوت ٿيل ٻارن جو تعدا 235 ٿي ويو آهي. پر افسوس! هيڏي ايڏي انساني الميي جو تدارڪ اڃان تائين ناهي ٿي سگهيو!

نيٺ ڇا ڪجي؟

اچو ته وسيع ٿر، جيڪو پاڪستان جو وڏي ۾ وڏو صحرا آهي. ٿر کي بچايون، پنهنجي واهڻ، وستي، وانڍ ۽  ننڍي ڳوٺ ۾ جتي به اسان موجود هُجون اُتان جي حالتن جو جائزو وٺون، اُتان ڏُڪارسبب متاثر ٿيندڙ هر اُن شيءَ کي ميڊيا تائين پهچايون ته جيئن اندازو لڳائي سگهجي ته  ڏُڪار سبب اسان ڪيترو ڀوڳيو آهي ۽ ڪيترو ڀوڳي رهيا آهيون. سڀني ساڃاهه وندن کي هڪڙي هنڌ گڏجڻ گهُرجي ۽  پري وارن علائقن ۾  جتي ميڊيا جي رسائي سولائي سان ممڪن ناهي، اُتان جي پڙهيل لکيل ماڻهن سميت شاگردن ۽ نوجوانن کي آگاهي ڏجي ته جيئن اُتان ٿيندڙ  ڏُڪاري  حالتن جو پتو پوي. ميڊيا کي پڻ هن معاملي تيaccurate facts and figures  قائم رکڻ لاءِ جستجو جاري رکڻ گهُرجي ته جيئن اهو پتو پوي ته مسلسل ڏُڪارن سبب ٿر جي ماڻهن ڇا ڇا وڃايو آهي؟ ۽ مستقبل ۾ ڏُڪار کان بچڻ لاءِ اسان وٽ ڪهڙي منصوبابندي هُجڻ گهرجي. 

Practical work carried under supervision of Sir Sohail Sangi

Department of Media and Communication studies University of Sindh, Jamshoro