ٿر جو اُڀرندڙ ڳائڪ عباس فقير

Profile of Singer Abbas Faqeer 

Akash Hameerani 

ٿر جو اُڀرندڙ ڳائڪ عباس فقير

آڪاش هميراڻي

انسان دنيا جي گولي تي رهندڙ واحد باشعور ۽ باعقل سڏرائيندڙهستي آهي، انسان جيڪو آدجگاد کان وٺي هيستائين جيڪو ڪُجهه ڪندو پيو اچي اهو پنهنجي اندر ۾ ستل شعور کي راحت بخشڻ لاءِ ڪيو آهي، پوءِ اُهو اظهار ناول، شاعري، مصوري، رقص ذريعي ڪري يا موسيقي وسيلي ڪري اهو ماڻهو تي منحصر آهي.

موسيقي ماڻهو جي روح جي غذا آهي، جنهن سان هو اندر ۾ موجود انساني ڳڻن کي وڌيڪ صحتمند بڻائيندي آهي ۽ لاشعوري جي بُک کي پري ڀڄائيندي آهي، موسيقي ڪائنات سان گفتگو ڪرڻ جو پُڻ ناٰءُ آهي. موسيقي ذريعي فطرت کي خوبصورت بڻائي سگهجي ٿو ۽ فطرت جي حسين رنگن کي پسي سگهجي ٿو. اِها موسيقي ئي هئي جنهن وسيلي ٻيجل جنگل ۾ منگل ڪندو هو ۽ سُرندي جي مڌر سُر ۽ ساز سان جانورن کي ميڙي مُٺ ڪندو هو، ۽ ساڳي سرندي جي صدا راءِ ڏياچ کي سِر گهورڻ تي پُڻ مجبور ڪيو.

  موسيقار حسين ۽ حساس دلين جي ترجماني ڪندڙ هوندو آهي، هڪڙو ڪلاڪار پنهنجي فن جي ڪمال سان پٿر دل ماڻهو جي سخت مزاج کي مڌر بڻائي جهومائي سگهي ٿو. ڪلاڪار سماج جو اهم ۽ روح جي ترجماني ڪندڙ فرد آهن.

سنڌ جي حسين ۽ سون ورني سرزمين پُڻ موسيقي جي ميدان ۾ هميشه جيان اڳين صفن ۾ بيٺل آهي، سنڌ جي انهن انيڪ ڪلاڪارن موسيقي جي دنيا ۾ پنهنجو پاڻ ملهايو آهي. انهي موسيقي جي جهان جو اڀرندڙ ستارو، عباس فقير پُڻ آهي. عباس فقير جو جنم ٿر جي مشهور فنڪار حسين فقير جي گهر ۾ 13  مارچ 1994 تي ٿر جي شهر مٺي ۾ ٿيو. عباس فقير پرائمري تعليم گورنمينٽ پرائمري اسڪول ڪنڀار ڪالوني مان حاصل ڪيائين، مڊل جي تعليم گورنمينٽ هاءَ اسڪول نارٿ ڪالوني مٺي مان ڪيائين، گورنمينٽ ڊگري ڪاليج مٺي مان انٽر پاس ڪيائين، هن وقت گورنمينٽ ڊگري ڪاليج مٺي مان بي.ايس.سي ڪري رهيو آهي.

عباس فقير جو خاندان موسيقي سان واڳيل هئڻ ڪري ڳائڻ جو شوق ننڍپُڻ کان ئي ورائي ويو، شروعاتي تعليم دوران اسڪول ۾ منعقد ٿيندڙ نصابي توڙي غير نصابي پروگرامن ۾ ڳائڻ جو پُڻ موقعو ملندو هو. مئٽرڪ پاس ڪرڻ کان پوءَ ترت ئي شام جي وقت مراد فقير ميموريل سنگيت سکيا مرڪز جا ڪلاس وٺندو رهيو. مراد فقير سنگيت سکيا دوران کيس ٿر جي مشهور نوجوان راڳي رجب فقير جي استادي ۾  راڳ جي مختلف قسمن جي مهارت حاصل ڪيائين. ٿر ۾ مختلف سماجي، سياسي، قومپرست ۽ ادبي تنظيمون پنهنجي پروگرام جي شروعات عباس فقير جي سُر ۾ شاه جي وائي کان ڪرائينديون آهن، ته پنڊال ۾ ويٺل ماڻهوءَ سُر جي سحر ۾ وڪوڙجي ويندا آهن.

عباس فقير سنڌ جي ڪيترن ئي شاعرن جي شاعري ڳائيندو آهي، جن ۾ سنڌ جي سرتاج شاعر شاه لطيف، اُستاد بخاري، شيخ اياز، ادل سومرو، اياز گل، تنوير عباسي، حليم باغي، سائينداد ساند توڙي ايوب کوسو شامل آهن.

عباس فقير سادگي پسند نوجوان ڳائڪ آهي، اهو ئي سبب آهي جو نوجوان ۾ وڌيڪ مقبول آهي، ڀيڄ ڀني کان پوءَ مٺي شهر جي خوبصورت پڪنڪ پوائنٽ گڍي ڀٽ تي جڏهن نوجوان جا ٽولا موسم جي مزو وٺڻ لاءَ پنڌ ڪن ٿا تڏهن عباس فقير کي فون ڪري ضرور گهرائن ٿا. نوجوانن جي نگاهن جو مرڪز عباس فقير جڏهن سُر سارنگ جي وائي “دردوندي جو ديس وسي پيو، بوند برهه جي بهار لڳي” جهونگاريندو آهي تڏهن نوجوانن جي دلين جي ڌڙڪن، ڏڪاريل ڏيهه جي مارو ماڻهن سان محبت جو اظهار ڪندي آهي.

عباس فقير، بنا سازن جي جڏهن هم ڪلاس، هم عمر ۽ هم اثر دوستن جي اصرار تي شيخ اياز جو هي غزل “جا خدا کان نه ٿي، جا نه امڪان ۾. ڪالهه کان ڳالهه آهي سا انسان ۾” ڳائيندو آهي ته نوجون انقلابي جذبي سان سرشار ٿي ويندا آهن صحرا ۾ ماٺار پئجي ويندي آهي.

ٿري لوڪ گيت پُڻ عباس جي موسيقي حصو رهيا آهن، شادين مرادين ۾ هو جڏهن به ڳائڻ ويندو آهي ته لوڪ ادب سان چاهه رکندڙ ماڻهو کيس لوڪ گيت ڳائڻ جو چوندا آهن عباس فقير جو پسنديده لوڪ گيت “پايل موري باجي” آهي، عباس اهو گيت هر وقت جهونگاريندو رهندو آهي.

ننڍي عمر ۾ ئي هن ڪلاڪار حسين فقير لائيف ٽائيم اچيومينٽ ايوارڊ ۽ صادق فقير ايوارڊ پُڻ حاصل ڪيا آهن. ڏات جي ڏيهه جي هن اُڀرندڙ ڳائڪ کي اياز جي هنن سٽن سان سُر جي رنگن جي پارت ٿا ڪيون ته،

اها چنگ چارڻ اُمانت اٿئي

متان سر سوا ڪرين ڪي صدائون
 #Thar, #Profile, #AbbasFaqeer,#AkashHameerani

This work was carried under supervision of Sir Sohail Sangi  in April 2016.

Jain temple of Gorri Aakash Hameerani

U used secondary data. Very little about present position is given. 

 U should have talked with  villagers and some experts of archeology etc. some one from district adminstration.

Mind it Feature means  reporting based piece. Porper file name and writer's name in the write-up is must  

Jain Temple at Gorri by Aakash Hameerani

گوڙي جو مندر

 گوڙي جو مندر پنهنجي هڪ الڳ سڃاڻپ ۽ حيثيت رکي ٿو، ڳوٺ گوڙي جي اوڀر پاسي اسلام ڪوٽ ۽ ننگرپارڪر روڊ تي موجود هن مندر متعلق گهڻو ئي لکيو ويو آهي ۽ اسان جي ڏيهه جي ڏوٿين ڀٽن ڀر ۾ موجود هن مندر کي ڪينئن ڏٺو آهي، اچو ته اُن جو مختصر جائزو وٺون.

سنڌ جو نامياري محقق ڊاڪٽر ميمڻ عبدالمجيد سنڌي، عبدالقادر منگي جي پاران مُرتب ڪيل ڪتاب “ٿر”  ۾ گوڙي مندر بابت لکي ٿو ته، “ننگرپارڪر کان 28 ميلن جي مفاصلي تي ۽ ويراواهه کان 14 ميلن جي مفاصلي تي گوڙي نالي هڪ ڳوٺ قائم آهي، هي ڳوٺ مارئي جي ڳوٺ ڀالوا کان 3 ميل اُتر طرف آهي، اُن جي ڀرسان ڏهر ۾ گوڙي جو مندر آهي، جيڪو 1376ع ۾“ اوسواڙ” ذات جي  شاهوڪار فرد  “منگهي” ٺهرايو، هن کي گوڙي جا ڏهرا به چيو ويندو آهي. هي جين ڌرم جو مندر هيو . جين ڌرم جو باني مهاوير هو. جين ڌرم جو ٽيويهين ڌرم_نيتا پرسوناٿ هو، پرسوناٿ کي عام طور تي “پارسناٿ” به چيو ويندو آهي، پارسناٿ گرو گورکناٿ جو چيلو هو، کيس گوڙيچو به چيو ويندو هو، جئين ته هن ڳوٺ ۾ پارسناٿ جا پوڄاري جين مت جا ماڻهو رهندا هئا انهي ڪري هن ڳوٺ تي پارسناٿ جي گرو گوڙيچو جي نالي پٺيان گوڙي جو نالو پيو ۽ مندر کي گوڙي جا ڏهرا سڏيو ويو”.

هن مندر کي وقت به وقت نقصان رسندو رهيو آهي، اُن هوندي به جيڪي آثار ۽ اهڃاڻ ڏسڻ ۾ اچڻ ٿا، ته هي نهايت ئي خوبصورت مندر هو، جنهن تي ڏاڍي ڪاريگري سان چٽسالي ٿيل آهي،  مندر جي اڏاوت، جوڙجڪ، چٽسالي ۽ چٽيل تصويرون، تعمير ۽ چٽسالي جو اعلئ نمونو پيش ڪن ٿيون، جيڪي اُن دور جي  فن جي  ڪمال کي اجاگر ڪن ٿيون.

هن مندر بابت ڪئپٽن رئڪس پنهنجي ڪتاب ٿر ۽ پارڪر ۾ لکيو اٿس ته،  “1715 ۾ هن مندر جي مرمت ٿي هئي، پر ويو ٺهندو ۽ ويران ٿيندو، “تروٽ ” صاحب جڏهن هن علائقي جو پوليٽيڪل سپرنٽيڊنٽ (1842ع کان 1871ع تائين) هو، تڏهن 1859ع ۾ ننگرپارڪر ۾ سوڍن بغاوت ڪئي، انهي زماني ۾ تروٽ مندر جي هڪ حصي کي بارود سان ڊاهي ڇڏيو،  انهي ڪري جو کيس شڪ هو ته سوڍا مندر ۾ لڪي پنهنجي حڪومت خلاف فساد برپا ڪرڻ لاءِ رٿون رٿي رهيا آهن”.

مندر جي ٻاهران، پر احاطي اندر هڪ ڀونئرو آهي، جنهن ۾ هيٺ وڃڻ لاءِ ڏاڪڻيون آهن، البت هينئر ان ۾ اندر وڃڻ ڀوائتو آهي ۽ مختلف جانورن ۽ چمڙن جي رهڻ ڪري بدبو هجڻ سبب ماڻهو انڌار ڀونئري جي هڪ ڏاڪڻ تائين پُڻ هيٺ لهي نه ٿو سگهي. ان ڀونئري بابت اتان جي ماڻهن جو ن عجيب و غريب روايتون آهن. ڳوٺ گوڙي جي رهواسي مانو ڀيل (جيڪو ڪيترن ئي سالن کان مندر جي سار سنڀال ڪندو پيو اچي) جو هن ڀونئري بابت چوڻ آهي ته “ اهو ڀونئرو ان وقت يوگين جو ننگرپارڪر تائين وڃڻ جو رستو هو، بعد ۾ سوڍن جو پارڪر تي قبضي کان پو اهو يا ته بند ڪرايو ويو يا ته جينين جي لڏپلاڻ کان پو سار سنڀال نه ٿيڻ ڪري، ماڻهن هن  ڀونئري بابت  پُراسرار  روايتون گهڙي، هن ڀونئري   کي وڌيڪ  پُراسرار بڻائي ڇڏيو . جامع ۽ صحت مند تحقيق نه ٿيڻ سبب هي ڀونئرو تاريخي حيثيت هڌحاصل نه ڪري سگهيو” هن ڀونئري جي کوٽائي  ڪئپٽن جي_ جي ولسن نالي هڪ شخص ڪرائڻ جي ڪوشش ڪئي، پر ڪم مڪمل نه ٿي سگهيو.

مندر ۾ ڪتب آيل پٿر، سنگ مرمر ته نه آهي، پر لڳ ڀڳ اُن جهڙو ئي آهي، ڀاسجي ٿو ته هي پٿر جوڌپور مان آندو ويو هو، مندر جي عمارت جي اگيان دالان آهي، جنهن جي ڇت گولائي تي آهي ۽ پٿر جا ٿنڀا اٿس. گنبذ  جي ڀرسان ٻاهران گول چبوترو آهي، جنهن جي اندرين طرف چوڌاري عورتن ۽ مردن جون تصويرون چٽيل آهن. دالان کان پوءِ هڪ وڏو صفحو آهي، جنهن جي ٻنهي طرفن کان ڇهه ڇهه ڪوٺيون آهن انهن جون ڇتون به گنبذن واريون آهن. پهرين صفحي کان پو۽ ٻيو صفحو به آهي، پر اُن جو پٺيون پاسو ڊهي ويو آهي، ڪوٺيون ننڍيون آهن، ائين ٿو معلوم ٿئي ته انهن ڪوٺين ۾ هڪ هڪ ساڌو ويهي يوگ پچائيندو هو.

مندر جي وچ ۾ مرڪزي ڪوٺي پُڻ آهي،  جن ۾ پارسناٿ جي مورتي رکيل هوندي هئي، اها هن وقت غائب آهي اُن جي گم ٿيڻ جو پڪو ثبوت اڃان تائين ملي ناهي سگهيو. پارسناٿ جي ان مورتي کي ماڳ (هندي مهينو) جو چوڏهين تاريخ تي ٻاهر ڪڍي ويندي هئي ۽  پوڄارين کي مورتي جو درشن ڪرايو ويندو هو اها پُڻ روايت آهي ته پارسناٿ جي ان مورتي ۾ سون جون ٻه اکيون لڳل هيون، جيڪا مورتي چوري ٿيڻ کان اڳ چوري ٿيون هيون. 

  مُسلسل برساتون نه پوڻ ڪري ٿر ۾ سياحن جي آمد جي رفتار پُڻ ڪمي آئي آهي ۽ مندر جي پرگهور لهندڙ  مقامي ڳوٺاڻو مانو ڀيل پُڻ اهڙي صورتحال کي ڏسي ڳوڙها ڳاڙي ٿو.   حڪومتي بيحسي جي ور  چڙهي ويل هن مندر جي بچاءَ لاءِ رضاڪارانه خدمتون ڏيندڙ جهور پوڙهي ماني ڀيل جي اکين جا ڳوڙها هاڻ ته سڪي ويا آهن پر اهو وڏي دانهن پڻ رکن ٿا.

ٿر جي سفر ڏي نڪرندڙ  سياح، ننگر جي نگري جي حاضري ڀرڻ کان اڳ ۾ هن مندر کي ڏسڻ سهانو سفر سمجهن ٿا. سنڌ جي مختلف شاعرن جي هن مندر جي اطاحي تان حاضري ڀرڻ کان پوءِ ڏات جي وسيع ميدان تي صبع آزمائي ڪندڙ  سرجڻهارن  هن مندر کي پُڻ  سٽن ۾ سموئيندا رهندا آهن.

گوڙي مندر ۾

مون ڪلهه ڏٺو توکي

ڄڻ پنهنجي اندر  ۾.

Practical work crreid under supervision of Sir Sohail Sangi 

ٿر جي ڏُڪار کي ميڊيا ڪيئن ٿي ڏسي ؟ Aakash Hameerani

Feed back later 

Aakash Hameerani 

ٿرپارڪر جي ڏُڪار کي ميڊيا  ڪيئن ٿي ڏسي ؟

آڪاش هميراڻي 

2K16/MMC/10/SU Jamshoro

صحراءِ ٿر! سنڌ جي سڀني ضلعن ۾ پسماندگي جي لحاظ کان اول نمبر تي آهي. وسيلن سان مالا مال هن خطي ۾ زندگي ءَ جو نالو رُڳو ڏسڻ ۽ بُکون ڪاٽڻ ئي آهي. ٿرپارڪر ۾ موجود ڪوئلي  جون ايتريون ته کاڻيون آهن جو اُن ڪوئلي جي کوٽائي سچي نيت ۽ بهتر انداز ۾ ڪئي وڃي ته اهو ڪوئلو ايندڙ سئو سالن تائين سنڌ سولائي استعمال ڪري سگهي ٿي. 9600 اسڪوائر ڪلوميٽرن جي ايراضي تي پکڙيل ڪوئلي جي ٽن بلاڪن تي کوٽائي جو ڪم هلندڙ آهي پر افسوس! اڄ ڏينهن تائين نه ئي ڪوئلي جي حدن ۾ آيل مارو ماڻهن کي سندن زمين جي رائلٽي ملي سگهي آهي. نه ئي ڪوئلي جي کوٽائي تي  ڪم ڪندڙ نجي ڪمپنين ۾ مقامي نوجوانن کي پذيرائي ملي آهي. 19638 اسڪوائر ڪلوميٽرن جي ايراضيءَ تي پکڙيل هن وشال ٿر جي ڪُل آبادي 914291 آهي. ۽ چوپايي مال جو تعداد پڻ 1032938 آهي. ڇهن انتظامي يونٽن تي مشتمل هن ضلعي جي ماڻهن جي صحت جي ڇا ڳالهه ڪجي ! ايٿوپيا ۾ ٻار ميراسمس وگهي مرن ٿا ۽ ٿر ۾ غذائي کوٽ سبب مرن ٿا. فرق صرف ايترو ئي آهي. مختلف سماجي تنظيمن جي گهيري هيٺ آيل هن خطي جا اڌ ڍاوا ۽ ڪنگال ٻار بسڪيٽ جو هڪڙو پئڪيٽ وٺندي، ڦوٽو ڪڍندڙ سماجي اڳواڻ کي وڏو ڪمال جو پروجيڪٽ پيش ڪرائي سگهن ٿا.

مٺيءَ سو ل اسپتال سميت ٿر  ۾ پنجن بُنيادي صحت مرڪز اسپتالن تي ٻڌل صحت جون سهوليتون هيڏي وسيع ۽ وشال ٿر جي سمورن ماڻهن کي ڪيئن ٿيون سهولتون مهيا ڪري سگهن. اهو به وڏو الميو آهي ته سڄي ٿر ۽ اهم ۽ اپگريڊيڊ سول اسپتال مٺي ۾ بسترن جو تعداد ئي  ڪُل ملائي 70 هُجي ته ڏُڪاريل ڏيهه جي هزارين معصوم ٻارڙن کي ڪيئن ٿو بچائي سگهجي؟

چوپايو مال، جيڪو ٿر جي ماڻهن جو گُذارن ۽ وسيلو آهي، جيڪو پڻ برساتون نه پوڻ ۽ ڏُڪاري صورتحال سبب مري رهيو آهي،  ۽ وڏي تعداد ۾ بيمار پڻ آهي. ڏُڪار جي صورتحال کي ڏسندي مارو ماڻهو بئراجي علائقن طرف لڏ پلاڻ ڪندا آهن، لڏپلاڻ ڪندڙن جو وڏو تعداد اُنهن جو ئي هوندو آهي جن وٽ ٿورو گهڻو مال هوندو آهي. لڏپلاڻ جي دوران پاڻيءَ جي کوٽ ۽ مسلسل بُکن سبب گهڻو تڻو مال بئراجي علائقن تائين پهچندي يا ته مختلف بيمارين جي ور چڙهي وڃي ٿو  يا ته مري وڃي ٿو. هن سڄي دور ۾ ڀاڳيي کي گهڻو خرچ برداشت ڪرڻو پوي ٿو، جيڪو مال وڪڻڻ جي صورت ۾ ئي هُجي ٿو. 

گُذريل ٽن چئن سالن کان ٿر ۾ ڏُڪاري حالتون ۽ ٻارن تي موت جي راڪاس جو رقص جاري آهي. چوپايو مال توڙي پيئڻ جي صاف پاڻي، ڪڻڪ جي غير منصافاڻا ورڇ ۽ صحت جي سهولتن جي کوٽ هلي رهي آهي. اُن سڄي دور کي ميڊيا ڪيترو ۽  ڪيئن ڏٺو آهي، اچو ته اُن جو جائزو پيش ڪيون.

2014ع وارو ڏُڪار

سال 2014ع جي شروعاتي ٻن ٽن مهينن کانپوءِ ٻارن ۾ مختلف وائرل بيماريون  پکڙجڻ جو سلسلو شروع ٿيو، جنهن ۾ گيسٽرو، ميلريا، ڊائريا، نمونيا، سائي توڙي غذائي کوٽ (Malnutrition)  پڻ ميڊيا تي رپورٽ ٿي آهي. مٺي توڙي ٿر جي سڀني بنيادي صحت مرڪز اسپتالن ۾ وقت به وقت اهڙي قسم جون خبرون رپورٽ ٿينديون رهيون. 2014ع ۾ ئي مجموعي طور تي 600 ٻارڙن جون فوتگيون رپورٽ ٿيون، اُن سڄي صورتحال ۾ ميڊيا حڪومت جي ڪمزورين جي نشاندهي ڪئي آهي. ماڻهوءَ لڏپلاڻ ڪندا رهيا ۽ چوپايي مال جو مرڻ به ميڊيائي موضوع رهيو آهي. 2014ع ۾ ٿر جي فطرتي حُسن جي شاهڪار مور پکين ۾ “راڻي کيت” نالي  وائرل بيماري پکڙي، جنهن سبب ٿر ۾ موجود مورن جو وڏو تعداد موت جي ور چڙهي ويو.  پرنٽ ۽ اليڪٽرانڪ ميڊيا جي مسلسل رپورٽنگ کانپوءِ سول سوسائٽي پڻ تحرڪ ۾ آئي ۽ انتظاميا کي هن مسئلي تي اکيون کولرايون.۽  نيٺ انتظاميا پڻ سُڄاڳ ٿي. وائلڊ لائيف کاتو حرڪت ۾ آيو ۽، وٽرنري ڊاڪٽرن جي هڪ ٽيم کي ٿر موڪليو ويو جنهن بيماري جي نشاندهي ڪري ڳوٺاڻن کي مختلف ذريعن وسيلي مورن جي بچاءُ بابت آگاهي ڏني وئي.

سال 2014ع ۾ بيروزگاري، غربت، امدادي ڪڻڪ جي غيرمنصفياڻا ورڇ توڙي ٿري ماروئڙن جا انيڪ مسئلا اخباري سُرخين جي زينت بڻجندا رهيا. 

2015ع وارو ڏُڪار

هن سال جي شروعاتي چئن مهينن سميت آگسٽ تائين ٻارن جو وڏو تعداد غذائي کوٽ سبب  فوت ٿيو.2015ع جي ڏُڪار کي ميڊيا تمام گهڻو هاءِ لائيٽ ڪيو آهي. هن سال ۾ ٻارن جي ننڍي عمر(يعني ڄم کان ٻه ۽ ٽي سال تائين) وارن ٻارن جي موت جي شرح ۾ اضافو ٿيو. اِن ئي سال قومي ميڊيا جي  اِن سيٽيلائيٽ گاڏين ٿر جو رُخ ڪيو ۽ ڪلاڪن جا ڪلاڪ ٿر جي ٻرندڙ مسئلن کي خوب رپورٽ ڪيو ، جنهن جي نتيجي ۾ سنڌ ڪابينا جو اجلاس پڻ مٺيءَ ۾ ڪوٺايو ويو، وزيراعليٰ سنڌ، ڊپٽي ڪمشنر ٿرپارڪر کان بريفنگ پڻ ورتي ۽ حڪومت طرفان سول اسپتال مٺيءَ کي مختلف سهولتون پڻ مهيا ڪيون ويون ۽ اسپيلشسٽ ڊاڪٽرن کي پڻ ڀرتي ڪرڻ جو اعلان ڪيو ويو . ٿر جي ماڻهن کي مُفت ڪڻڪ ڏيڻ جو اعلان ڪيو ويو. اها ٻي ڳالهه جو اها صحيح وقت نه ملي سگهي ۽ نه برابري جي بنيادن تي  ورڇ ٿي سگهي. انهي سال مورن جو چڱو خاصو تعداد پڻ ڏُڪار سبب متاثر ٿيو. مال پڻ مختلف بيمارين سبب مرندو رهيو. چوپايي مال ۾ رڍن جو تمام وڏو تعداد پڻ موت جو شڪار ٿيو. پر اهو صحيح طريقي سان  سموري ميڊيا کي نظر نه اچڻ سبب دٻيل رهيو،  انهي سال ۾ صحت تي ڪم ڪندڙ   Ngo’s ميڊيا سان تعاون هجڻ ڪري صحت جي صورتحال کي وس آهر آگاهه پڻ ڪنديون رهيون، اُن ئي سال ۾ Ngo’s جا وڏا پروجيڪٽ پڻ ظاهر ٿيا، پر صحت تي ڪو اثرائتو ڪم نه ڪري سگهيون. ساڳئي سال ۾ وزيراعظم طرفان ٿر پئڪيج جي صورت ۾ هڪ ارب رُپين جو اعلان ڪيو ويو، پر اُنهن منجهان پنجاهه ڪروڙ روپيا سال جي آخر تائين ملي نه سگهيا، ميڊيا  جي  مؤثر ۽ مسلسل محنتن سبب سنڌ سرڪار ڏڪار کان بچڻ لاءَ هڪ ڪاميٽي پڻ جوڙي پر اُها اڳتي هلي سُٺا نتيجا ڏئي نه سگهي، ساڳئي سال ٿر ۾ صاف شفاف پاڻي لاءِ سنڌ سرڪار هڪ نجي ڪمپني سان گڏجي آر . اوز پلانٽ لڳائڻ جو سلسلو شروع ڪيو، جنهن مان هيل تائين چند فڪشنل آهن ۽ باقي ناڪاره بڻيل آر. اوز پلانٽ کي پڻ ميڊيا جي ڪئمرا جي اک رپورٽ ڪيو آهي. 

مجموعي طور تي سال 2015ع ۾ 376 معصوم ٻارن سميت 600 مرد توڙي عورتون ڏُڪاري حالتن اڳيان زندگي جي جنگ هارائي موت جي مُنهن ۾ هليون ويون.

2016ع جو ڏُڪار

هي سال شروع ٿيندي ئي موت جو راڪاس ٿر جي معصوم ٻارڙن جون زنددگيون کسيندو پيو اچي، غذائي کوٽ سبب مرندڙ  معصوم ٻارڙن جي مائرن جو ن خالي ٿيندڙ جهوليون ٽِي وي اسڪرينن ۽ اخبارن جي رنگين سُرخين جي صورت ۾ ڏسبيون ۽ ڇپبيون رهيون. سال جي شروعات ۾ ٻارن جي فوتگي جون خبرون اچڻ بعد ٿر جي انتظاميا مستقل بُنيادن تي حل ڪرڻ بجاءِ ساڳئي پُراڻي رينگٽ، ڪڻڪ جي مفت ورهاست جو فيصلو ڪيو. ميڊيا جي رپورٽن موجب اهو رليف اڃان تائين ٿر جي عوام کي ملي ناهي سگهيو. هن سال جي ٻئي مهيني ۾ مورن جي مرڻ بابت پڻ هيڪڙ ٻيڪڙ خبرون رپورٽ ٿيون آهن ۽ چوپايي مال ۾ بيمارين جون خبرون پڻ ميڊيا جو مرڪز بڻيل رهيون آهن. هن سال جي شروعاتي ٻن مهينن ۾ فوت ٿيل ٻارن جو تعدا 235 ٿي ويو آهي. پر افسوس! هيڏي ايڏي انساني الميي جو تدارڪ اڃان تائين ناهي ٿي سگهيو!

نيٺ ڇا ڪجي؟

اچو ته وسيع ٿر، جيڪو پاڪستان جو وڏي ۾ وڏو صحرا آهي. ٿر کي بچايون، پنهنجي واهڻ، وستي، وانڍ ۽  ننڍي ڳوٺ ۾ جتي به اسان موجود هُجون اُتان جي حالتن جو جائزو وٺون، اُتان ڏُڪارسبب متاثر ٿيندڙ هر اُن شيءَ کي ميڊيا تائين پهچايون ته جيئن اندازو لڳائي سگهجي ته  ڏُڪار سبب اسان ڪيترو ڀوڳيو آهي ۽ ڪيترو ڀوڳي رهيا آهيون. سڀني ساڃاهه وندن کي هڪڙي هنڌ گڏجڻ گهُرجي ۽  پري وارن علائقن ۾  جتي ميڊيا جي رسائي سولائي سان ممڪن ناهي، اُتان جي پڙهيل لکيل ماڻهن سميت شاگردن ۽ نوجوانن کي آگاهي ڏجي ته جيئن اُتان ٿيندڙ  ڏُڪاري  حالتن جو پتو پوي. ميڊيا کي پڻ هن معاملي تيaccurate facts and figures  قائم رکڻ لاءِ جستجو جاري رکڻ گهُرجي ته جيئن اهو پتو پوي ته مسلسل ڏُڪارن سبب ٿر جي ماڻهن ڇا ڇا وڃايو آهي؟ ۽ مستقبل ۾ ڏُڪار کان بچڻ لاءِ اسان وٽ ڪهڙي منصوبابندي هُجڻ گهرجي. 

Practical work carried under supervision of Sir Sohail Sangi

Department of Media and Communication studies University of Sindh, Jamshoro 

Interviw with Lekhraj Hameerani

Foto required. There must be atleast 12 questions. Do not give numbering to questions. Question No 1 should be made part intrdoduction.
Detailed feedback later on

Practical work carried under supervision of Sir Sohail Sangi

Department of Media and Communication studies University of Sindh, Jamshoro 

انٽرويو

نوجوان ناول نگار ۽ ڪمپيئر ليکراج هميراڻي کان انٽرويو

انٽرويو باءَ آڪاش هميراڻي ايم اي (پريويئس) ماس ڪميونيڪيشن؛ رول نمبر 10؛

تعارف؛

ٿرپارڪر سنڌ جو اهو وارياسو خَطو آهي، جنهن جي طويل هنج ۾ ڏات جو رقص جاري ۽ ساري رهندو اچي ٿو، انهي ساڳئي

 خطي  جو ليکراج سنڌي ناول جي صنف تي طبع آزمائي ڪري رهيو آهي، ليکراج جو جنم ٿر جي هڪ ڳوٺ دونٻاڙو ۾ ٿيو، ادب سان چاهه هـئڻ ڪري ادب جو مطعالو ڪيائين، مهراڻ يونيورسٽي ۾ گريجوئيشن جي دوران “لهندڙ سج“  ناول لکيائين، ٻيو ناول سندس “اندر جو انسان“ نالي ڇپائي هيٺ آهي، ليکراج هن وَقت مٺي شهر جي هڪ نجي بئنڪ ۾ آپريشن مينيجر جي حيثيت سان نوڪري ڪري رهيو آهي.

سوال 1؛ پيارا، توهان جو مڪمل تعارف؟

جواب؛ ادا منهنجو جنم ٿر جي ڳوٺ دونٻاڙو ۾ 1989ـ1ـ1 تي ٿيو، پرائمري تعليم پنهنجي ڳوٺ مان حاصل ڪئي،مڊل ڪلاس اسمائيل سنگراسي مان ڪئي مانس، مئٽرڪ ۽ انٽرميڊيئيٽ گورنمينٽ هاءِ اسڪول ڪُنري مان پاس ڪئي، وڌيڪ تعليم لاءُ مهراڻ يونيورسٽي ويس، جتان سافٽ ويئر انجنيئرنگ مان گريجوئيشن ڪئي.

سوال 2؛ سافٽ ويئر انجنيئر هوندي، اُهي ڪهڙا اسباب هئا، جنهن توهان کي ادب جي دنيا ۾ متعارف ڪرايو؟

جواب؛ ادب پڙهڻ جو شوق ننڍپُڻ کان وٺي هيو، مئٽرڪ ۽ انٽر ۾ ڪجهـ ڪتاب دوستن کان ملندا هئا ته پڙهندو هئس، پر انجنيئر ٿيڻ منهنجي مائٽن جي خواهش هئي، اُها پوري ڪري ڏيکاريم، حيدرآباد ۾ رهندي ڪجهه ننڍا وڏا پروگرام اٽينڊ ڪندو هئس، ۽ ڪمپيئرنگ جو موقعو پُڻ ملندو هو، ٻي ڳاله ته جامشوري ۾ جيڪوماحول  نصيب ٿيو اُن جا مون تي گهرا  اثرات  رهيا ۽ اهڙي ماحول جي ياد تازي  رکڻ لاءَ پهريون ڪئمپس تي ناول لکيم، اڃا به ڪوشش پيو ڪيان ته سنڌي ادب کي سُٺيون لکڻيون ڏيان.

سوال 3؛ ٿر جي اديبن جو سنڌي ادب ۾ ڪهڙو ڪردار آهي، ۽ توهان ان سڄي پسمنظر کي توهان ڪيئن ٿا ڏسو؟

جواب؛ ٿر جي اديبن سنڌي ادب کي تمام گهڻو ڏنو آهي، شروعاتي دور ۾ محمد عثمان ڏيپلائي ۽ رائيچند راٺوڙ ڪلاس جو ڪم ڪيو، عثمان ڏيپلائي سنڌي صحافت ۾ جديد لاڙا پيدا ڪيا، بعد ۾ اها ٻي ڳاله آهي ته پوءِ جيڪو ٿورو گهڻو ڪم ٿيو، اهو اسري ن سگهيو ان جو ڪارڻ ۽ اهم سبب هي آهي ته اديب جديد ٽيڪنالوجي کان پُوري طرح جڙي ن سگهيا آهن، ۽ ن ئي  اهڙي ٽيڪنالوجي مثلن انٽرنيٽ، سوشل ميڊيا، ادارا ۽ لائبريريون آهن، جنهن سان ماڻهن کي ذريعا فراهم ٿين. ٿر جهڙي خطي ۾ قدرتي ڏات تمام گهڻي موجود آهي، ضرورت ان ڳاله جي آهي ت موجوده تقاضائن کي مدنذر رکندي پروموٽ ڪجي. موجوده اديب پُڻ مختلف صنفن تي طبع آزمائي ڪن پيا، اهو سُٺو سئنوڻ آهي.

سوال 4؛ ليکراج! سنڌي ادب ۾ ناول جي کوٽ کي ڪيئن ٿا محسوس ڪيو؟

جواب؛ ورهاڳي کان اڳ سنڌي ناول تي چڱو ڪم ٿيل هو، بعد ۾ وري هڪڙي کيپ اُڀري جنهن شروع ۾ ناول لکيا بعد ۾ وري ڪهاڻي لکڻ شروع ڪيائون، اهو ٽولو شوڪت شوري، مدد علي سنڌي، آغا سليم، علي بابا ۽ ماڻڪ تي مشتمل هو. انهن جي نگراني ۾ وري ٻيو دور شروع ٿيو، جنهن ۾ طارق عالم ابڙو، زاهد گوتم، ماهتاب محبوب ۽ بين پُڻ سنڌي ناول کي خوب ڏنو. موجوده دور ۾ ممتاز بخاري، نور جوڻيجو، منير چانڊيو ۽ ٻيا دوست تمام زبردست ڪم ڪري رهيا آهن، اُميد اٿم ته ناول تي اڃا به گهڻو ڪم ٿيندو.

سوال 5؛ توهان پنهنجي ايندڙ ناول جي باري ۾ ڇا چوندو؟

جواب؛ ادا منهنجو ايندڙ ناول سماجي ناانصافين جي ور چڙهي  ويل هڪ نوجوان جي ڪهاڻي آهي جيڪا مختلف پهلوئن تي مشتمل آهي، اميد اٿم ته جلدي پڙهندڙ دوستن تائين پهچي.